ارزیابی چالش های پیش روی رسانه های مکتوب در عصر دیجیتال

به گزارش رویکرد کیش، با توجه به ورود رسانه های الکترونیکی و فراهم شدن بستری مناسب برای ورود به شبکه های اجتماعی و تحت تاثیر قرار گرفتن عملکرد رسانه ها از جمله چاپی که به تنهایی نمی توانند در نقش یک رسانه کار آمد عمل کنند با ورود به فضای آنلاین موفق شدند تغییرات اساسی و تحول بزرگی در عرصه رسانه ملی ایجاد کنند.
بی تردید این اقدام مهم ضمن ایجاد دسترسی نا محدود و کامل، جریان آزاد اطلاعات، عدم نیاز به شبکه توزیع، انتشار نشریه بدون نیاز به کاغذ، صرفه جویی در هزینه ها، فضای لازم برای درج خبر، دسترسی در هر ساعتی از شبانه روز؛ زمینه ساز کاهش چشمگیر تیراژ روزنامه ها نیز شده است.
با توجه به این که مطبوعات را در عصر حاضر از نظر اهمیت رکن چهارم دموکراسی برشمرده اند و بخش جدایی ناپذیر از اکوسیستم رسانه های محلی و اغلب تنها صدای اخبار در یک جامعه هستند؛ تقابل مطبوعات آنلاین و چاپی به عنوان یکی از چالش های پیش رو رسانه های مکتوب در عصر دیجیتال محسوب می شود.
همانطوری که روزنامه نگاری الکترونیکی دارای ویژگی ها و مزایای خاص خود است معایبی را هم نیز به دنبال دارد که در همین زمینه می توان به شکاف دیجیتالی، اعتبار و اصالت خبر و اطلاعات زیان بار اشاره کرد.
دیجیتالی شدن اطلاعات برابر با غیر مادی شدن آن است که اعمال داده ها حالتی غیر مادی پیدا می کنند و میان اطلاعات و حامل آن جدایی ایجاد می شود.
همچنین فراگیر شدن شبکه های اجتماعی سبب به وجود آمدن “شهروندان خبرنگار” در سطح جامعه می شود، یعنی هر فردی با هر سطح تحصیلاتی و فارغ از هرگونه تخصص و مهارت با یک گوشی هوشمند می تواند اطلاعات، وقوع حوادث و رویدادها را در قالب متن، تصویر و فیلم از هر نقطه ای از دنیا در عرض یک ثانیه به مخاطب خود اطلاع رسانی کند
بی تردید هر کاربر فضای مجازی که با در اختیار داشتن ابزار رسانه ای فعالیت اطلاع رسانی را بر عهده دارد نمی تواند به عنوان یک خبرنگار نقش موثری را در سطح جامعه ایفا کند چرا که برای ورود به عرصه رسانه و نقش آفرینی در‌این حوزه باید از ویژگی ها و شاخص های تبیین شده خبرنگاری برخوردار باشد ولی متاسفانه با ظهور تکنولوژی های نوین ارتباطی شاهده ورود افراد غیر حرفه ای به این حوزه هستیم که زمینه ساز عرصه فعالیت برای رسانه های زرد فراهم می شود
به طور حتم کاربران فضای مجازی فقط به عنوان یک ادمین می توانند در شبکه های اجتماعی فعالیت کنند و این امر مهم مستلزم نظارت فراگیر بر عملکرد آنها و تدوین شیوه نامه های فعالیت در این زمینه است به خاطر این که ابزارهای تحت اختیار بدون هیچ گونه فرهنگ سازی و داشتن علم استفاد از آن در دسترس عموم مردم قرار گرفته و در این میان رسانه های مکتوب با تاثیر پذیری از پیشرفت فضای اینترنتی نسخه های چاپی خود را در فضای مجازی عرضه می کنند.
با توجه به مطالعاتی که در این زمینه در داخل و خارج از ایران انجام شده است؛ ورود تکنولوزی های نوین ارتباطی در تمام حوزه ها تاثیر گذار بوده به ویژه در حوزه روزنامه های چاپی که ترکیبی از متن، تصویر و برخی مواقع همراه با انیمشین است باعث تکاپوی روزنامه های چاپی برای رقابت با روزنامه های برخط شدند که خود را در بستر الکترونیک جای داده اند تا مردم قدرت ارتباطی را از رسانه ها یا همان دروازه بانان و گزینش گران پس بگیرند که در قالب روزنامه های الکترونیکی و وبلاگ ظهور می کنند.
با بررسی رسانه های چاپی، رسانه های الکترونیک و دیجیتال، همبستگی معناداری میان مصرف رسانه و انسجام اجتماعی پاسخ گویان وجود داشت از این رو تعداد سایت های روزنامه ها به مراتب نسبت به تعداد سایت های سایر رسانه ها رو به افزایش است و رسانه های اینترنتی با توجه به عوامل بازدارنده فنی، اجتماعی و اقتصادی به کندی توسعه می یابند.
مهمترین مبنا یا اصلی ترین مفاهیم کلی تفاوت مسائل امروز با آینده، ماهیت مخاطب محوری در دنیای آینده، مالکیت و مدیریت روزنامه های برخط، شکل گیری دروازه بانی حرفه ای و نقش نخبگان در تهیه محتوا، همزمانی تعامل و رقابت رسانه ای، نقش با اهمیت ساختارهای اجتماعی و سیاسی از جمله دولت، تغییر ماهیت و نحوه محتوای ارائه شده، ماهیت چندگانه در عصر جدید”دنیای مجازی” شرایط و ساختار اقتصادی ویژه روزنامه های برخط، تغییر رویکرد، کارکرد و کاربرد رسانه ها، نقش عمده تکنولوژی ها و خلاقیت و در نهایت تفاوت مسائل رسانه ای ایران با جهان بوده است.
مطالعات انجام شده در خارج از ایران تاکید بر تاثیر برنامه های خبری و مجلات خبری دارند، فرصتی برای درک این که چگونه خوانندگان به هر دو تکنولوژی نگاه می کنند و تصمیم می گیرند.
رسانه های سنتی با رسانه های جدید یکسان هستند و اخبار را رسانه های سنتی در حال حاضر پوشش می دهند و رسانه های اجتماعی به شدت باعث تغییر شیوه های روزنامه نگاری شده است در واقع روزنامه نگاری آنلاین و جنگ در فضای مجازی روزنامه های آنلاین را به حالت همگرایی کشانده است.
مخاطبان رسانه های مکتوب و دیجیتال بیشترین اهمیت را به شخصی شدن می دهند، همین امر ضمن این که منجربه صرفه جویی در زمان می شود مطالب آماده و مورد علاقه مخاطب نیز بدون هیچ محدودیتی در اختیارش قرار می گیرد.
چنین فضایی شرایطی را برای مخاطبان این رسانه ها فراهم می کند که علاوه بر مشاهده و دسترسی به اطلاعات قابلیت به اشتراک گذاری اطلاعات نیز فراهم می باشد. فرایند دستیابی به اطلاعات از فاکتورهای مهمی است و قدرت اول کشورها محسوب می شود که در این میان بحث اینترنت لازمه به تحقق پیوستن این امر مهم در فضای الکترونیکی است که بایستی از بستر مناسبی برخوردار باشد.
گرافیک به کار رفته در مطبوعات و دسترسی به ادبیان جهانی واژه ها نسبت به مولفه های عنوان شده از اهمیت پایینی برخوردار است که همین موضوع نیز ارتباط مستقیم با درک و مفهوم واژه ها توسط مخاطبان می باشد و تحت تاثیر فضای اقتصادی و اجتماعی حاکم بر جامعه است.
کیفیت محتوایی روزنامه های مکتوب و روزنامه الکترونیکی نشان از آن دارد که در مجموع مخاطبان علاقمندی بیشتری را به روزنامه های دیجیتال دارند زیرا به دلیل این که تنوع اطلاع رسانی نسبت به روزنامه های چاپی بیشتر است و قابلیت صحت و درستی اخبار، دسترسی به واژه ها و کاربرد طرح های گرافیکی بدون محدودیت از ویژگی های روزنامه های دیجیتالی می باشد.
فرایند دستیابی به روزنامه های مکتوب و روزنامه الکترونیک که شامل کلیه مراحل و عواملی از قبیل محدودیت های زمانی و مکانی، واسطه ها، تکنولوژی، صرف هزینه و… می باشد بهتر از روزنامه های مکتوب است. این یافته ها همچنین نشان از آن دارد که سرعت ورود و پذیرش روزنامه نگاری الکترونیکی در هر سطحی از جایگاه اجتماعی و با پیشرفت تکنولوژی و ابزار های موجود در ایران قابل تامل بوده است که تاثیر پذیری چنین اتفاقی با تحولات اجتماعی و فرهنگ جامعه همراه بوده است.
امکانسجی شیوه های روزنامه نگاری محلی و تغییر و تحولات مطبوعات چاپی به الکترونیکی با توجه به متغیرهای اجتماعی و حاکمیتی دولت ها می تواند یکی از موضوعات مهم برای بررسی باشد.
با توجه به مباحث مطرح شده همانطوری که مخاطبان روزنامه های بر خط روز به روز در حال افزایش است مخاطبان وفادار روزنامه های چاپی همچنان از نشریه های سنتی حمایت می کنند چرا که از نظر علمی تاثیر گذاری مطالعه محتوای افقی روزنامه های چاپی بر عکس روزنامه های بر خط که امکان مطالعه محتوا را به صورت عمودی دارد مورد استقبال برخی از مخاطبان قرار می گیرد به گونه ای که مخاطبان این نشریات هنگام ورق زدن روزنامه چاپی و استشمام بوی کاغذ روزنامه حس خوب و غیر قابل وصفی را در موقع مطالعه تجربه می کنند .
این گزارش تحلیلی حاکی از آن است که با ایجاد چنین تحولاتی بزرگ در حوزه مطبوعات دیجیتالی همچنان نسخه های چاپی در کنار نسخه های الکترونیکی به قوت خود باقی خواهد ماند و فلسفه وجودی نسخه های چاپی جز لاینفک فعالیت های عرصه رسانه است.